زندگینامه :

بررسی تاریخ سینمای آذربایجان از منظر انتقال حافظه معنوی مردم این دیار به نسل جدید، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حسین سیدزاده، کارگردان، هنرمند، و نویسنده‌ی اولین فیلم رنگی در تاریخ سینمای آذربایجان، همواره با رویکردی خلاقانه به ساخت آثار سینمایی می‌پرداخت. وی در تلاش بود تا به هر صحنه از فیلم‌هایش معنایی ژرف ببخشد. این رویکرد، عاملی کلیدی در کسب محبوبیت جهانی آثار او بوده است. امروز ۱۱۴ سال از تولد حسین سیدزاده کارگردان مشهور سینما می گذرد.

حسین سیدزاده، هنرمند نام‌آوری که در سال ۱۹۱۰ در شهر باستانی ایروان به دنیا آمد، از کودکی با روحیه‌ای تلاشگر و کوشا پرورش یافت. پس از وقوع حوادث تلخ و ناگوار ارمنی‌ها علیه مردم آذربایجان، خانواده او مجبور به مهاجرت به باکو شدند. حسین جوان که در این دوران با سختی‌های زندگی آشنا شده بود، در یک کارخانه مشغول به کار شد. با وجود شرایط دشوار، نگاه مثبت او به زندگی، وی را به سمت هنر کشاند و در سال ۱۹۲۸ به عنوان بازیگر در تئاتر کارگران باکو به صحنه رفت. یک سال بعد، برای ادامه تحصیل در رشته تئاتر به لنینگراد (سن پترزبورگ کنونی) اعزام شد و پس از بازگشت به باکو، در فیلم سینمایی «اولین کومسومول نفت» در نقش یک کارگر زحمتکش ایفای نقش کرد.

حسین سیدزاده در سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ در انستیتوی دولتی فیلمبرداری مسکو به تحصیل پرداخت و زیر نظر اساتید برجسته‌ای چون میخائیل روم، لو کولشوف و سرگئی آیزنشتاین، رموز سینما را فرا گرفت. این هنرمند جوان پس از بازگشت به باکو، به عنوان دستیار کارگردان و مدیر دوبلاژ در فیلم‌های داستانی «مردم باکو» و «یک خانواده» فعالیت کرد. فیلم سینمایی «آینه» که به همراه نیازی بدالوف آغاز کرده بود، به دلایل نامعلومی ناتمام ماند. با این حال، سیدزاده با الهام از این پروژه، دو سال بعد فیلم کوتاه داستانی «سوغات» را کارگردانی کرد. وی در ادامه‌ی فعالیت حرفه‌ای خود، در استودیوهای فیلمسازی معتبر اتحاد شوروی همچون لنفیلم، مسفیلم و ماکسیم گورکی به عنوان دستیار کارگردان و کارگردان دوم همکاری نمود.

حسین سیدزاده در طول چهار دهه فعالیت هنری خود، مجموعه‌ای ارزشمند از آثار سینمایی را خلق کرد. وی در کارنامه هنری‌اش پنج فیلم بلند سینمایی با عناوین «او اولماسین بو اولسون»، «کوروغلو»، «گردان شکست‌ناپذیر»، «دلی کور» (که در آن، کلمه «دلی» به معنای دیوانه و «کور» نام بزرگ‌ترین رودخانه آذربایجان است) و «مادرشوهر» را به ثبت رساند. همچنین، یک فیلم کوتاه داستانی با عنوان «سوغات» و دو مستند با نام‌های «سرزمین آتش‌های جاودانه» و «به مردم ما» از دیگر آثار ارزشمند این هنرمند می‌باشد.

حسین سیدزاده، هنرمندی توانا و پیشرو در عرصه سینما، با آثار ماندگار خود، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای آذربایجان به دست آورد. فیلم مستند «سرزمین آتش‌های جاودانه» که در سال ۱۹۴۵ به تصویر کشید، نمایی زیبا از سرزمین مادری و آثار باستانی آذربایجان ارائه می‌دهد و به شکلی هنرمندانه، رشادت‌های مردم این دیار در دوران جنگ جهانی دوم را به تصویر می‌کشد. این فیلم، علاوه بر نمایش زیبایی‌های طبیعی و تاریخی، به نوعی پرتره‌ای از روحیه مقاومت و پایداری مردم آذربایجان است.

فیلم بلند «او اولماسین بو اولسون» که بر اساس اپرای معروف عزیر حاجی‌بَی‌لی ساخته شد، استعداد بی‌کران سیدزاده را در زمینه کارگردانی به نمایش گذاشت. این فیلم که در سال ۱۹۵۶ اکران شد، با استقبال گسترده مخاطبان روبرو شد. فیلم‌های بعدی او، از جمله «گردان شکست‌ناپذیر» و «دلی کور» نیز به موفقیت‌های چشمگیری دست یافتند و به رویدادهای مهمی در تاریخ سینمای آذربایجان تبدیل شدند.

یکی از ویژگی‌های بارز آثار سیدزاده، توجه ویژه او به جزئیات و معنا بخشیدن به هر فریم از فیلم است. همین دقت و حساسیت، باعث شد تا فیلم‌های او نزد مخاطبان محبوبیت فراوانی پیدا کنند. سیدزاده در سال ۱۹۵۴، اولین فیلم مستند رنگی آذربایجان با عنوان «به مردم ما» را به همراه جان فرید کارگردانی کرد. این فیلم، نشان داد که سیدزاده قادر است با استفاده از تکنیک‌های جدید فیلمبرداری، آثاری ماندگار و ملی خلق کند. فیلم هایی که او خلق کرد، مرواریدهای هنری بودند که آزمون های زیادی را پشت سر گذاشتند و نمونه ای از آزادی بودند. از دل این کارگردان بود که فیلم هایی درباره «قاطر ممد»، «درویش پاریس را منفجر می کند»، «ناتوان دختر خان» ساخت و به تاریخ سینمای ما داد. با وجود اینکه فیلمبرداری این فیلم ها شروع شده بود، اما به دلایل نامعلومی در میانه ها متوقف شد. و فیلمبرداری به کارگردان دیگری سپرده شد. خود کارگردان گفته است؛ «آدم به دنیا می آید تا زندگی کند، کار کند، برای چیزی بجنگد، شاد زندگی کند. اما من از بدو تولد با سرنوشتم می‌جنگم..."

آثار ارزشمند حسین سیدزاده همچنان در دل سینما دوستان آذربایجانی جایگاه ویژه‌ای دارد. فیلم‌های این هنرمند بزرگ که با دقت و ظرافت خاصی ساخته شده‌اند، امروزه نیز با همان اشتیاق اولیه در تلویزیون آذربایجان به نمایش درمی‌آیند و تماشاگران را به وجد می‌آورند. این گوهرهای هنری که از دل خلاقیت و هنرنمایی سیدزاده بیرون آمده‌اند، همواره مورد توجه و علاقه سینما دوستان خواهند بود. درگذشت این هنرمند بزرگ در ۲ ژوئن ۱۹۷۹، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای سینمای آذربایجان بود؛ اما آثار ماندگار او، نامش را برای همیشه در تاریخ سینما و قلب علاقه‌مندان به هنر جاودان ساخت.

منبع:    https://azertag.az/xeber/bu_gun_gorkemli_kinorejissor_huseyn_seyidzadenin_dogum_gunudur-۳۲۲۹۱۹۸